İsmail Hami Danişmend

İsmâil Hâmî Dânişmend, 1899 yılında doğmuş ve 12 Nisan 1967 tarihinde vefat etmiştir. Türk tarihçi ve Türk dili araştırmacısı olarak tanınan Dânişmend, Dânişmendoğulları Beyliği’nin kurucusu Dânişmend Gazi’nin soyundan gelmektedir. Tarih ve dil alanındaki çalışmaları ile bilinen Dânişmend, Türk kültürü ve tarihi üzerine önemli katkılarda bulunmuştur.

Babası Cebel-i Garbî mutasarrıfı Emir Mehmed Kâmil Beğ’dir. Orta tahsilini Beyrut ve Şam’da tamamladı. İstanbul’da Mekteb-i Mülkiye’yi bitirmeden evvel, Fransa’da Pâris College’de Fransızca okudu. İstanbul Mâliye Mektebi, Edebiyât Fakültesi ile Mülkiye Mektebi’nde Dinler Târîhi ve Siyâsî Târîh dersleri verdi. Bağdat Hukuk Mektebi Müdürlüğü yaptı. Kendi gayretiyle Nisan 1919’da çıkardığı Memleket Gazetesi ile Hâkimiyet-i Milliye, İrâde-i Milliye gazetelerinde neşrettiği yazılarıyla Millî Mücâdele’yi destekleyen aydınlardandır.

Sivas Kongresi’ne katılan delegeler arasında yer aldı. Cumhuriyet’ten sonra resmî bir görev almadı. Kendini tamâmıyla Türk ve İslâm Târihi araştırmalarına verdi. Çalışmalarını otuzdan fazla kitapta topladı. 1939 ve 1940 yılları arasında on beş sayısı yayınlanabilen, Hüseyin Sadettin Arel’in sahibi ve yazarlarından biri olduğu Türklük Milliyetçi Kültür Mecmuası isimli dergide başyazarlık yapmıştır.

Mustafa Kemal tarafından çıkarılan Minber gazetesinde yazılar yazmaktaydı. Minber’in kapanmasından sonra kendi imkânlarıyla Memleket gazetesini çıkarmaya başladı. 10 Şubat-14 Ağustos 1335 (1919) tarihleri arasında günlük olarak yayımlanan gazetenin başyazarlığını ve mesul müdürlüğünü yaptı. Tam bağımsızlığı savunan ve milliyetçiliği teşvik eden ateşli yazılarıyla Mütareke’nin karanlık günlerinde İstanbul’da bir ümit ışığı oldu.

“Îzâhlı Osmanlı Târîhi Kronolojisi” adlı eserine târih araştırmalarında günümüzde de sıkça başvurulmaktadır. Bilhassa “Îzâhlı Osmanlı Târîhi Kronolojisi” adlı kitâbında, devşirmelerin Türk milletine yaptığı ihânetlerin üstünde durdu. Eserlerinde Türk milliyetçiliğinin pek çok temel iddiasını dile getiren Dânişmend, 12 Nisan 1967’de İstanbul’da vefât etti. İsmail Hami Danişmend vefatından 3 gün sonra 15 Nisan 1967’de Zincirlikuyu Mezarlığında toprağa verildi.

Türk-İslâm Târîhi’ne âit birçok eseri bulunan Dânişmend’in; Türkçe-Osmanlıca-Fransızca Lügat, Destan ve Dîvan Edebiyâtı’nda İstanbul Sevgisi, Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu adlı eserleri Türkçe husûsundaki mühim çalışmalarıdır.