Türkistan, iki dünya eşiğidir, Türkistan, yiğit Türkün beşiğidir. Türkistan gibi güzel yerde doğmuş, Türk’e, Tanrı’nın verdiği nasibidir. Geçmişte Türkistan’a Turan denmiştir, Turan’da er Türk’üm doğup büyümüştür.
Turan’ın dalgalı bir tarihi vardır, Başından çok temaşalı günler geçmiştir. Turan’ın tarihi ateşli rüzgâr gibidir, Gökyüzüne yükselen alev alev ateş gibidir.
Turan’ın yeri ile suyu da başkadır, Deniz kadar derin, ağır düşünceleri akla getirir. Turan’ın uçsuz bucaksız çölü nasıldır? Deniz gibi kıyıları görünmeyen gölü nasıldır? Turan’ın derya denen ırmakları, Taşınca, çölü basan seli nasıldır?
Turan’ın göğe yükselen dağları vardır, Yüksek başını bembeyaz saçlar örter. Bağrında nazlı pınar, koşup oynuyor, Dağın serin damlalarıyla dolup coşuyor. Rüzgâr esmeyen sapsarı kumlu çölleri var, Mezar gibi, hiçbir ses yok, ıssız. Uçsuz bucaksız çölde canlı mı olur?
Geniş kumda cinlerle periler oyun oynarlar. Turan’ın deniz denecek gölleri vardır, Aral, dalgalanan uçsuz bucaksız bir deniz. Bir uçtaki mukaddes Isık Göl’ün, Bağrında gök yeleli Türk dünyaya gelmiş.
Geçmişteki Oks ve Yaksart, Ceyhun’la Seyhun’dur, Türkler bu ikisine derya derler. O iki suyun kıyısında Bulursun şanlı dedenin kabrini.
Turan’ın Tiyanşan gibi dağı nasıldır? Birçok dağ Tiyanşan’a denk olamaz. Esir yaşayan Türk’ü düşünürsün, Göğe yükselen Han Tanrı’ya baka baka. Balkaş’ı bağrına basan Tarbagatay, İri cüsseli dünyanın göbeği Pamir ve Altay.
Kazıkurt Dağı olmasa, Tufan’da Nuh’un gemisi nasıl durur? Turan ülkesi de halkı da başka, Başından fırtına gibi geçen günleri de başka.
Turan’ı tamamıyla idare eden, Geçmişteki efsanevî han, Afrâsiyâp’tır. O, ezelden beri sıradan bir ülke değildir, Turan’ın durumunu bilirsen, tarihini anlarsın.
Geçmişte güzel Turan’a heveslenenler, Keyhüsrev ile Zülkarneyn’dir. Yeryüzünde Turan’a denk yer var mı? Beşeriyette Türk’e denk millet var mı?
Üstün zekâ, ateşli gayret, keskin hayâl, Turan’ın yiğitlerine denk olan er var mı? Doğmuyor beşeriyette Cengiz gibi er, Deha sahibi, derin düşünceli, çelik ciğerli. Cengiz gibi bir arslanın bir tek adı, İnsanın yüreğine cesaret verir. Cengiz’den Çağatay, Ögedey, Cuci, Töle, Babalarına çekmişler, hepsi kurt…
Cengiz’in orduyu idare eden iki gözü, Kaplan Subıtay ile gök yeleli Cebe’dir. Turan’ın Toragay gibi beyleri vardır, Temür o beyin ateş gibi doğmuş oğludur. Aksak Temür, yeryüzüne ateş saçıp, Yıldırım gibi çakıp, aniden ortaya çıkmıştır.
Turan’ı boşu boşuna övmüyorum, Turan, bunlarsız da birçok yabancıya tanıştır. Evde oturup gökyüzüyle sırdaş olmuş, Bilgili Uluğ Bey’e yetişen âlim azdır.
Şerefli Türk’ün kanı, asil kandır, Ebu Ali İbn-i Sînâ o kandandır. Onun ilminin çokluğu sihir sayılmıştır, Dünyaya hâlâ onun gibi bir âlim gelmiş midir?
Türk’ün musikisini kim küçümsemiş? Farabî dokuz telli dombırasını. Doksan dokuz çeşit çaldığı zaman, Gönlü coşup gözyaşını kim dökmemiş? Turan’da Türk benzer oynayan bir ateşe, Türk’ten başkası ateş olarak doğmuş mu?
Türk boyları ata mirasını alıp dağıldıklarında, Dede mirası Kazak’ta kalmamış mı? Turan, arslan bir millete vatan olmuş, Turan’da Kazağım da hanlık kurmuş.
Kazağın kanunları anlaşılır Kasım Han’ı, Turan’ın birçok yerini idare etmiş. Nazar Hankadar adil han az bulunur, Alaş için Esim Han’ın kanunları uygundur.
Tevke Han gibi dâhi bir han toplamıştır, Köl Töbe’nin başında kurultayını. Bu Turan ülkesi ezelden Alaş’ın yeridir, Turan’da yaşamazsa Alaş’ın kederi gitmez.
Turan’ın toprağında sükûnet bulmuştur, Alaş’ın yiğidi, arslanı Abılay Han. Hasret kalınca kim özlemez vatanını? Tulparda doğduğu yeri özlemiyor mu? Arka’nın en saygılısı kalabalık Alaş, Bilebilsen!
Turan da senin ülken! Geçmişteki Oks ve Yart, Ceyhun’la Seyhun’dur, Türkler bu ikisine derya derler. O iki kutsal suyun kıyısında, Öyleyse, gitsene dedenin kabrini aramaya!…
***
Nazar Han : Kazak Türkleri hanlarından biri.
Esim Han:Kazak Türkleri hanlarından biri.
Tevke Han: Kazak Türkleri hanlarından biri.
Köl Töbe : Orta Kazakistan’da meşhur bir tepe.
Tulpar : Çok hızlı koşan efsanevî at.
Arka (Sarı Arka) : Kazakistan Bozkırı
(Latif Harfleri ve Kazak Türkçesi ile)
Türkstan – Mаgjаn Bekenulı Jumаbаev
Türkistan-eki düniye esigi ğoy, Türkistaner türiktiñ besigi ğoy. Tamaşa Türkistanday jerde tuvğan, Türiktiñ teñiri bergen nesibi ğoy. Ertede Türkistandı Turan desken, Turanda er türigim tuvıp esken. Turannıñ tariyhı bar tolkımalı, Basınan küp tamaşa künder köşken. Turannıñ tariyhı bar ottı jeldey, Zavlağan kalıñ örttey aspanğa örley. Turannıñ jeri menen suvı da jat, Teñizdey tereñ avır oy bergendey. Turannıñ egi şeksiz şeli kanday, Teñizdey kemeri jok köli kanday! Turannıñ dariya atanğan özenderi Tasısa, şöldi baskan seli kanday! Turannıñ tavları bar aspanğa askan, Mengige basın appak şaştar baskan. Bavrında erke bulak saladı oynak, Jaralıp tavdan akkan salkın jastan. Şölder bar, jel de jürmes, sap-sarı kum, Moladay eşbir ün jok mengi tıp-tın. Bolmak pa jan-januvar şeksiz şelde, Sar kumda salar oynak peri men jın. Turannıñ teñiz derlik kölderi bar, Şalkığan egi-şetsiz teñiz, Aral. Bir şette kasiyetti ıstık köldiñ, Bavrında düniye körgen türik kökjal. Ertede Okıs, Yaksart-Jeyhun, Seyhun: Türikter bul ekevin dariyya deytin. Kiyeli sol eki suv jağasında Tabasıñ kasiyetti babañ beytin. Turannıñ Tiyanşanday tavı kalay, Par kelmes Tyan’-Şanğa tavlar talay! Eriksiz er türikti onğa alasıñ Kökke askan Hanteñirige karay-karay. Balhaştı bavrına alğan Tarbağatay, Jotalı jer kindigi Pamiyr, Altay. Kazığurt kasiyetti tav bolmasa, Topanda Nuk kemesi toktar kalay? Turannıñ jeri de jat, eli de jat, Kuyınday bastan keşken küni de jat! Turandı tügelimen biylep turğan Ertede ertegi han Afrasiyab. Ejelden jer emes ol karapayım, Bilesiñ tariyhtı aşsañ Turan jayın. Turanğa kasiyetti kumar bolğan, Ertede Key-Kısırav, Zulkarnayın. Turanğa jer jüzinde jer jetken be? Türikke adamzatta el jetken be? Keñ akıl, ottı kayrat, jüyrik kiyyal, Turannıñ erlerine el jetken be?! Tuvmaydı adamzatta Şınğıstay er da Danışpan, tuñğıyık oy, bolat jiger. Şıñğıstay arıstannıñ kur atı da, Adamnıñ jüregine jiger berer. Şıñğıstan: Şağatay, Ükıtay, Joşı, Töle- Atağa tartıp tuvğan beri beri. Şıñğıstıñ kol bastağan eki közi: Jolbarıs supıtay men kökjal jebe. Turannıñ biyleri bar Torağayday, Sol biyden Temir tuvğan ot bop oynay. Ot şaşıp jer jüzine Aksak Temir, Jark etip öte şıkkan nayzağayday. Turandı maktamaymın tipti tekke, Onsız-ak Turan tanıs talay jetke. Sırlaskan üyide otırıp aspan kökpen Bilgiş az jetken jüyrik ulıkbekke. Asıl han-kasiyetti türik kanı, Sol kannan ibn Siyna Abuğaliy. Moldığı biliminiñ siykır derlik Düniyege munday adam tuvdı ma eli? Türiktiñ kim kemitken muvzıkasın, Farabiy toğız şekti dombırasın. Şertkende toksan toğız türlendirip, Jiybanıp, kim tiymağan közdiñ jasın. Turanda türik oynağan usap otka, Türikten baska ot bop jan tuvıp pa? Köp türik enşi alısıp taraskanda, Kazakta kara şañırak kalğan jok pa Arıstan elge otan bolğan Turan, Turanda kazağım da handık kurğan. Kazaktıñ kaska joldı kasım hanı Turannıñ talay jerin biylep turğan. Edil han az boladı Nazardayın, Alaşka Esim hannıñ jolı dayın. Tövkedey danışpan han kurğan eken Basında Kültöbeniñ Kurıltayın. Bul Turan ejelden-ak Alaş jeri, Turansız tarkamağan Alaş Şeri Turannıñ toprağında tınıştık tapkan, Alaştıñ arıstanı Ablay eri… Şer batsa kim izdemes tuvğan elin, Tulpar da köksemey me tuvğan jerin. Arkanıñ ardageri, kalık alaş, Turan da bile bilseñ seniñ jeriñ. Ertede Okıs, Yaksart-Jeyhun, Seyhun, Türikte bul ekevin dariyya deytin. Kiyeli sol eki suv jağasında, Bolmasa, barsanşı izdep babañ beyitin!
Harika biri